7.4. Η Aθήνα στα τέλη του 19ου αι.

Το ελληνικό κράτος έχει επεκτείνει τα σύνορά του στη Θεσσαλία. Το άνοιγμα της εγχώριας αγοράς αλλά και διάφορες διεθνείς συγκυρίες στρέφουν το ελληνικό κεφάλαιο της διασποράς, μαζί με τους κατόχους του, προς παραγωγικές δραστηριότητες εντός των συνόρων, άρα και στην Αθήνα. Αρχίζουν να πραγματοποιούνται τα πρώτα έργα υποδομής: Εξηλεκτρισμός, αεριόφως, αποχέτευση, ύδρευση, λιμενικά έργα και κυρίως σιδηρόδρομοι.

Το 1869 κατασκευάζεται ο σιδηρόδρομος Πελοποννήσου και σύντομα ο Σιδηρόδρομος Λαρίσης με τους αντίστοιχούς του σταθμούς. Ταυτόχρονα φτιάχνεται η σιδηροδρομική γραμμή Λαυρίου, ξεκινώντας από την αντίστοιχη πλατεία, που διακλαδίζεται και προς Κηφισιά. Αρχίζουν να κυκλοφορούν επίσης τα πρώτα ιππήλατα τραμ.

Η Αθήνα είναι πλέον μια μεγάλη πόλη. Η έκτασή της επεκτείνεται κυρίως προς το Βορρά. Μεγάλες εκτάσεις οικοπεδοποιούνται. Με ιδιωτικά ρυμοτομικά σχέδια που θα ενταχθούν εκβιαστικά στο σχέδιο πόλης χτίζονται ολόκληρες περιοχές χωρίς πλατείες και δημόσιους χώρους ή εξυπηρετήσεις.

Τα Άνω(1869) και Κάτω(1879) Πατήσια, η Κυψέλη(1882), αλλά και το Παγκράτι(1881), τα Ιλίσια (1894) και προς νότο η Καλλιθέα(1884) και το Κουκάκι(1881) θα αποτελέσουν τις νέες συνοικίες της πόλης καλύπτοντας την ολοένα αυξανόμενη ζήτηση κατοικίας.

Αυτή την περίοδο πραγματοποιούνται τα πρώτα μεγάλης κλίμακας έργα οδοποιίας. Χαράσσονται η Λεωφόρος Αλεξάνδρας, η Συγγρού, η Πατησίων... Πρόκειται για οδικούς άξονες που ξεπερνούν την απλή κυκλοφοριακή τους λειτουργία, συνιστώντας επεμβάσεις στο Αθηναϊκό τοπίο, επανασυσχετίζοντας τα επιμέρους σημεία του. Ο Φαληρικός όρμος ενώνεται απ’ ευθείας με το κέντρο και η λεκάνη του Ιλισού συνδέεται με τη λεκάνη του Κηφισού. Η Αθήνα στα τέλη του περασμένου αιώνα είναι μια πόλη εκατοντάδων χιλιάδων κατοίκων.